De Klankentapper - Juli 2025

In dit jubileumjaar nemen we je mee op een bijzondere reis. Aan de hand van verschillende thema’s gaan we met de Teletijdmachine terug in de tijd, dwars door tachtig jaar Suske en Wiske. Mede mogelijk gemaakt door Suske en Wiske-allesweter Sebastiaan Krijnen. Dit keer vertellen we over fictie en werkelijkheid die opvallend in elkaar verweven zijn!

Suske en Wiske 80 jaar: Deel 4 - Tussen strip en werkelijkheid

Suske en Wiske maken niet alleen tijdreizen met de Teletijdmachine, ze duiken ook moeiteloos het echte leven in. De stripreeks is al sinds het begin in 1945 verrassend actueel. Expo 58, het Rubensjaar, het Mozartjubileum of het opgraven van een VOC-schip: als er iets te beleven valt, zijn onze helden erbij. Studio Vandersteen haalt inspiratie uit het nieuws, reizen, televisie, koninklijke initiatieven of maatschappelijke campagnes. Soms subtiel, soms draait het hele avontuur erom. Eén ding is duidelijk: Suske en Wiske zijn meer dan papieren striphelden. Ze groeien mee met onze wereld en blijven een spiegel van de actualiteit. In tachtig jaar Suske en Wiske zijn fictie en werkelijkheid eindeloos in elkaar overgelopen. We zetten een aantal sprekende voorbeelden op een rij! (De vermelde jaartallen zijn die van de eerste publicatie in de krant).

Naoorlogse wereld

Het eerste Suske en Wiske-verhaal, Rikki en Wiske (1945) speelt zich duidelijk af in de kersverse naoorlogse wereld. Eigenlijk is het gewoon een oorlogsverhaal, met spanningen tussen Oost en West. In het fictieve land Chocowakije – duidelijk geïnspireerd op Tsjechoslowakije – dat zogenaamd naast België ligt, ontwikkelt men een geheime rakettank dankzij gestolen ontwerpen. Rikki, Wiske en tante Sidonie proberen dat wapen in veiligheid te brengen. Het verhaal zit vol spionage. We zien zelfs een plaatje dat agenten van de Gestaco overal loeren, dat natuurlijk naar de Gestapo verwijst.



Het volgende verhaal, Op het eiland Amoras (1945), is het eerste échte Suske en Wiske-avontuur. Hier maakt ook professor Barabas zijn debuut, met zijn beroemde uitvinding: de Gyronef. De vliegmachine lijkt in vorm verdacht veel op de atoombom die eerder dat jaar op Hiroshima is losgelaten. In de oorspronkelijke krantenversie keren Wiske, Sidonie en Barabas huiswaarts met Suske, naar de beschaving. Suske kijkt door een verrekijker en ziet een tentoonstelling van moderne oorlogsmachines. Een somber moment: de ‘echte wereld’ blijkt niet minder gewelddadig dan het eiland Amoras. In de hertekende versie uit 1967 is de scène gewijzigd: Suske hoort via de radio over de oorlog in Vietnam. Een nieuwe oorlog, dezelfde boodschap... Overigens sluit De Dulle Griet (1966) ook af met een verwijzing naar de Vietnamoorlog, met een Vietnamees meisje te midden van vallende bommen.

Vandersteen en de koningskwestie

In de jaren na de Tweede Wereldoorlog staat België op scherp door de zogenaamde koningskwestie: mag koning Leopold III terugkeren op de troon na zijn omstreden rol tijdens de Tweede Wereldoorlog? Hij heeft zich in 1940 overgegeven aan de Duitsers en blijft in België, terwijl de regering is uitgeweken naar Londen. Dat leidt tot beschuldigingen van collaboratie en zelfs van sympathie voor Hitler, al zijn veel details dan nog onbekend. Vooral in Wallonië en bij linkse partijen is het wantrouwen groot. In Vlaanderen daarentegen stemt 72% in een referendum vóór zijn terugkeer.

Willy Vandersteen, zelf koningsgezind, laat zijn mening doorschemeren in enkele Suske en Wiske-verhalen. Niet met een belerend vingertje, maar via subtiele hints, knipogen en symboliek. In De koning drinkt (1947), De mottenvanger (1948), het slot van De stierentemmer (1950) en vooral in De stalen bloempot (1950), is zijn standpunt duidelijk merkbaar. 

Hoewel De koning drinkt – gebaseerd op het bekende schilderij van Jacob Jordaens – vooral een avontuur vol komische gebeurtenissen lijkt, stopt Vandersteen er een onderlaag in. Koning Poefke geneest zijn volk met bier, maar tussen de grappen door zie je de onzekerheid van een vorst die zijn macht ziet wankelen. Een knipoog naar Leopold III, die ook onder druk staat door politieke verdeeldheid en roep om verandering.

In De mottenvanger steekt Vandersteen opnieuw wat politiek in het verhaal. Hij verwijst naar de spanningen rond de koningskwestie en naar de manier waarop België omgaat met mensen die tijdens de oorlog fout zijn, zoals leden van de fascistische Rex-beweging. 

De stierentemmer eindigt in de krantenversie met een scène dat onze vrienden vanuit Spanje terugvliegen naar huis “en zweven boven het land van Ja en Neen”. Dat klinkt verdacht veel als België tijdens het referendum over Leopold. Lambik gooit zelfs een spandoek uit het vliegtuig: “JA… Morgen begint ons nieuw avontuur: De stalen bloempot!” Wiske vraagt zich nog af: “Zou dat ook zo lang duren?”. Geen twijfel mogelijk: Vandersteen staat duidelijk aan de kant van de Vlaamse meerderheid die vóór Leopold heeft gestemd. In het album is de strook weggelaten.

In De stalen bloempot, dat vanaf mei 1950 in de krant verschijnt, pakt Vandersteen het groots aan. Hij stopt het verhaal vol politieke symboliek. Het eiland Amoras, waar de Mageren en de Vetten tegenover elkaar staan, lijkt wel een miniatuurversie van België. Is Wiske in Op het eiland Amoras nog koningin, in dit verhaal wordt Suske door de bloempotters tot koning uitgeroepen. Als afstammeling van Amoras-stichter Sus Antigoon is hij zogenaamd de enige wettige troonopvolger, maar staat onder hun volledige controle. Er wordt zelfs een referendum gehouden over de bouw van een kathedraal. De bloempotters willen echter liever een toren van Babbelaar. Het is een duidelijke knipoog naar de Belgische koningskwestie. In de oorspronkelijke krantenversie staan er dialogen met rechtstreekse verwijzingen naar de toenmalige politieke situatie. Voor de albumuitgave in 1951 – Leopold III zit inmiddels weer op de troon – zijn die teksten aangepast.

Opmerkelijk: op de achterkant van de eerste drie Franstalige albums wordt De stalen bloempot wél aangekondigd (als Le pot d’acier), maar het verhaal verschijnt uiteindelijk nooit in het Frans. In Wallonië en Brussel heeft de meerderheid immers tégen Leopold gestemd. Pas in de jaren zeventig, als iedereen allang is afgekoeld, komt het alsnog uit in het Frans (Le pot aux roses).

Lees verder in onze webshop!